Trong tự nhiên, mỗi loài sinh vật đều mang những đặc điểm riêng biệt. Từ màu sắc, kích thước, cho đến các hành vi đặc trưng. Bạn có bao giờ tự hỏi điều gì tạo nên sự khác biệt đó? Tại sao có người tóc đen, có người tóc vàng, và ngay cả những sinh vật cùng loài cũng không hoàn toàn giống nhau? Để hiểu rõ hơn về điều này, chúng ta cần tìm đến khái niệm “kiểu hình”. Vậy kiểu hình là gì? Hãy cùng Thichchiase khám phá sâu hơn về kiểu hình và vai trò của nó trong thế giới di truyền học nhé.
Kiểu hình là gì?
Kiểu hình là tất cả những gì mà chúng ta có thể thấy, cảm nhận. Hoặc đo lường được từ một sinh vật. Ví dụ như từ màu tóc, màu mắt, chiều cao cho đến tính cách và cách phản ứng với môi trường xung quanh. Đó là phần diện mạo, ngoại hình mà mỗi một một sinh đều có, đều được thể hiện ra bên ngoài.
Tuy nhiên, kiểu hình không chỉ đơn thuần được tạo nên từ các gen. Nó là kết quả của một cuộc hòa quyện phức tạp giữa mã gen bên trong (hay còn gọi là kiểu gen) và những ảnh hưởng từ môi trường sống. Chính vì vậy, ngay cả khi hai người có cùng kiểu gen. Như là anh chị em sinh đôi. Thì kiểu hình của họ vẫn có thể khác nhau. Từ đó tạo nên những nét riêng độc đáo không lẫn vào nhau.
Một số ví dụ về kiểu hình
Ví dụ về kiểu hình của hoa:
- Màu sắc: Các loại hoa khác nhau sẽ có các đặc điểm về màu sắc khác nhau. Tạo nên sự đa dạng của thiên nhiên. Ngay cả khi trong cùng một loại hoa cũng sẽ có bông đậm bông nhạt. Đây chính là biểu hiện của kiểu hình.
- Kích thước: Mỗi giống loài hoa đều sẽ có cho mình một kiểu sáng, và kích thước khác nhau. Có loài cánh hoa toa, có loài có nhuỵ lớn, có loại thân to,…
Ví dụ về kiểu hình của quả:
- Màu sắc: Chúng ta cũng sẽ thấy mỗi loại quả đều có những màu sắc khác nhau. Ngay cả khi chúng đang xanh và khi chín. Chúng cũng đã đều có các kiểu hình khác nhau rồi.
- HÌnh dạng quả: Có quả sẽ có hình tròn, hình elip dài, quả to, quả nhỏ, quả có gai,…
Ví dụ về kiểu hình của động vật:
- Màu lông: Mỗi loài vật khác nhau hầu như sẽ đều có một màu lông đặc trưng của mình. Như màu đen, màu vàng, màu hạt tiêu,….
- Cánh: Các loài có cánh thì cũng sẽ có loài cánh ngắn và loài cánh dài
- Kích thước: Các loại động vật đều có kích thước to nhỏ không giống nhau. Mà ta có thể dễ dàng quan sát bằng mắt thường.
Biến thể của kiểu hình trong sinh học
Biến thể của kiểu hình là một trong những điểm thú vị và phức tạp nhất trong sinh học. Loại biến thể này có thể là do di truyền. Nó chính là điều kiện cơ bản trong một quá trình tiến hoá của mỗi loài. Tuy nhiên nó cũng sẽ chịu ảnh hưởng từ chính môi trường mà nó sống. Vì thế, trong cùng một loài, hoặc thậm chí giữa những sinh vật có kiểu gen gần như giống nhau. Kiểu hình vẫn có thể biến đổi muôn hình vạn trạng. Điều này chính là biến thể của kiểu hình trong sinh học.
Ta sẽ có sự tương tác của chúng như sau:
Kiểu gen (G) + Môi trường (E) => Kiểu hình (P)
Nếu tính toán về độ chi tiết hơn nó sẽ là:
Kiểu gen (G) + Môi trường (E) + tương tác kiểu gen và môi trường (GE) => Kiểu hình (P)
Do có sự kết hợp và chuyển biến linh hoạt. Nên mỗi loài đều có hình dạng và phong cách sống không đồng nhất. Ví dụ như cách cơ thể phản ứng với bệnh tật hay các yếu tố môi trường khác nhau. Tất cả đều là kết quả của sự kết hợp giữa di truyền và môi trường.
Đôi khi, biến thể của kiểu hình đơn giản chỉ là những khác biệt nhỏ về hình thể. Nhưng cũng có khi, đó là sự thích ứng phi thường của sinh vật với hoàn cảnh sống. Sự biến đổi ấy sẽ giúp tạo nên điểm khác biệt. Đồng thời cũng giúp chúng thích ứng tốt hơn với điều kiện khắc nghiệt.
Các kiểu hình mở rộng
Nếu tìm hiểu sâu hơn ta sẽ thấy, kiểu hình không chỉ đơn thuần là màu sắc, hình dạng hay kích thước bên ngoài. Mà chúng ta cũng còn có các kiểu hình mở rộng. Có nghĩa là mở rộng ra khỏi giới hạn của cơ thể. Trong đó bao gồm cả những yếu tố mà sinh vật tác động lên môi trường xung quanh mình.
Ta có thể lấy ví dụ về loài Hải Ly. Những công trình mà chúng xây dựng không chỉ giúp nó sinh tồn. Đây còn được định nghĩa là điểm “mở rộng” từ chính đặc điểm sinh học và hành vi của chúng. Điều này được tôi luyện bằng các truyền tải ra môi trường bên ngoài.
Hay ví dụ như ở con người, các công trình kiến trúc, phương tiện công nghệ và nền văn hóa chúng ta tạo ra. Tất cả đều là những kiểu hình mở rộng đặc biệt. Nó phản ánh khả năng sáng tạo, thích nghi và sự kết nối giữa chúng ta với thế giới xung quanh.
Tổng kết
Vậy là, Thichchiase đã giúp bạn giải đáp câu hỏi kiểu hình là gì? Qua bài viết, hi vọng bạn đã biết được kiểu hình chính là một yếu tố quan trọng trong sinh học, di truyền và gen. Phải có yếu tố này mà con người hay loài vật mới có những đặc điểm riêng biệt. Từ đó tạo nên thế giới muôn màu và đa dạng hiện tại.
